Najważniejsze pytania i odpowiedzi dotyczące wyborów samorządowych 2024 w jednym miejscu.
Wybory samorządowe odbędą się 7 kwietnia (II tura 21 kwietnia). Zgodnie z kalendarzem wyborczym wybory powinny były odbyć się jesienią 2023 r. Ze względu na zbieg terminów wyborów parlamentarnych i samorządowych, te drugie zostały przesunięte na wiosnę 2024 r. Tym samym obecna kadencja władz samorządowych została wydłużona w drodze ustawy do 30 kwietnia 2024 roku.
Premier zarządza wybory nie wcześniej niż na 4 miesiące i nie później niż na 3 miesiące przed upływem kadencji jednostek samorządu terytorialnego. Premier miał na to czas do końca stycznia 2024 r. (kadencja rad kończy się 30 kwietnia 2024 r.).
Wybory zarządza się na dzień wolny od pracy przypadający nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 7 dni przed upływem kadencji rad. Wybory wójtów (burmistrzów, prezydentów miasta) są zarządzane przez premiera łącznie z wyborami do rad gmin. Uwzględniając powyższe wymagania, możliwe terminy najbliższych wyborów samorządowych to: 7, 14 i 21 kwietnia. Zgodnie z decyzją premiera wybory odbędą się w pierwszym możliwym terminie, t.j. 7 kwietnia (II tura 21 kwietnia).
Od 2018 roku radnych gminy, powiatu i sejmików wojewódzkich, a także wójtów, burmistrzów i prezydentów miast wybieramy co pięć lat. Do 2018 r. kadencja organów samorządowych była krótsza – trwała 4 lata.
Radni mogą ubiegać się o reelekcję w każdych kolejnych wyborach. Wójtowie (burmistrzowie i prezydenci miast) są od 2018 r. związani zasadą dwukadencyjności – mogą ubiegać się o reelekcję tylko raz. Przepisy te dotyczą kadencji, które rozpoczęły się w 2018 r., to znaczy, że kadencja 2018-2023 jest pierwszą, która liczy się do maksymalnie dwóch kadencji. Dlatego osoby, które są wójtami, burmistrzami czy prezydentami od wielu kadencji, mogą raz jeszcze ubiegać się o ten urząd.
Organizacją wyborów wójtów (burmistrzów i prezydentów miast) zajmuje się Państwowa Komisja Wyborcza wraz z komisarzami wyborczymi. PKW i komisarze sprawują nadzór nad tym, czy wybory przebiegają zgodnie z prawem. Przeprowadzenie wyborów to zadanie komisji powołanych do przeprowadzenia wyborów do rad gmin.
Wybory do rad gmin przeprowadzają obwodowe i gminne komisje komisje wyborcze. Do rad powiatu – obwodowe i powiatowe komisje wyborcze. Do sejmików wojewódzkich – obwodowe, powiatowe i wojewódzkie komisje wyborcze.
Państwowa Komisja Wyborcza i komisarze wyborczy nadzorują ten proces.
Jeśli wybory do jednostek wszystkich szczebli samorządu terytorialnego odbywają się tego samego dnia, to głosowanie przeprowadzają te same obwodowe komisje wyborcze. Nie powołuje się osobnych komisji obwodowych dla gmin, powiatów i województw. Komisje obwodowe sporządzają osobne protokoły głosowania w obwodach dla wyborów do rady gminy, wyborów do rady powiatu, wyborów do sejmików województw oraz wyborów na wójta/burmistrza/prezydenta miasta. Protokoły są następnie przekazywane do odpowiednich komisji terytorialnych, które zajmują się ustaleniem wyników głosowania i wyników wyborów.
W wyborach samorządowych wybieramy naszych przedstawicieli do organów stanowiących samorządu terytorialnego: rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich oraz władze wykonawcze: wójta (w gminie wiejskiej) lub burmistrza (w gminach, których siedziba znajduje się w mieście położonym na jej terytorium), lub prezydenta (w miastach powyżej 100 000 mieszkańców, a także w miastach, w których historycznie – okresie PRL – to prezydent miasta był organem wykonawczo-zarządzającym). Obecnie w Polsce jest 107 „miast prezydenckich”.
Dodatkowo na podstawie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy mieszkańcy stolicy wybierają też radnych do rad dzielnic m.st. Warszawy. Powołanie jednostek pomocniczych, jakimi są rady dzielnic, jest w Warszawie obowiązkowe. Wybory do rad dzielnic w innych miastach nie są sprzężone z terminem wyborów do samorządu terytorialnego, a ich utworzenie zależy od decyzji rady gminy (nie jest to obowiązek ustawowy, tak jak w przypadku Warszawy).
Prawo zgłaszania kandydatów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz na wójta, burmistrza i prezydenta miasta przysługuje tylko i wyłącznie komitetom wyborczym. W wyborach samorządowych komitety mogą być tworzone przez:
W wyborach na wójta (burmistrza, prezydenta) prawo do zgłaszania kandydatów na ten urząd przysługuje wyłącznie komitetom, które zarejestrowały listy kandydatów na radnych w co najmniej połowie okręgów wyborczych w danej gminie. Liczba kandydatów zarejestrowanych przez komitet nie może być mniejsza niż liczba radnych wybieranych w tym okręgu.
Liczba radnych jest uzależniona od liczby mieszkańców gminy, powiatu lub województwa. Minimum to 15 radnych (dla gmin do 20 000 mieszkańców), maksimum to 45 radnych (wyjątkiem jest Warszawa, w której wybieramy 60 radnych). Liczba radnych w gminie jest ustalana według poniższego schematu:
oraz po trzech na każde kolejne rozpoczęte 100 000 mieszkańców, nie więcej jednak niż czterdziestu pięciu radnych.
W najmniejszych powiatach (do 40 000 mieszkańców) w skład rady wchodzi 15 radnych. Liczba radnych zwiększa się o 2 osoby na każde rozpoczęte 20 000 mieszkańców. Górną granicą jest 29 radnych.
W skład sejmiku województwa wchodzą radni w liczbie 30 w województwach liczących do 2 000 000 mieszkańców oraz po 3 radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 000 mieszkańców.
Bierne prawo wyborcze (prawo wybieralności) w wyborach samorządowych na szczeblu gminy przysługuje obywatelom polskim, obywatelom UE niebędącym obywatelami polskimi i obywatelom Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat i zamieszkują stale obszar tej gminy.
W wyborach do rady powiatu lub sejmiku województwa kandydować mogą tylko obywatele polscy, którzy spełniają warunek wieku (18 lat) i zamieszkania na terytorium danego powiatu lub województwa.
W wyborach na urząd wójta (burmistrza, prezydenta miasta) kandydować może jedynie obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat. W tym przypadku nie ma obowiązku zamieszkiwania na stałe na terytorium gminy, w której się kandyduje.
Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 18 lat. W wyborach do rady gminy i na wójta głosować mogą także obywatele UE niebędący obywatelami polskimi oraz Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat i stale zamieszkują obszar tej gminy.
Nie. Głosowanie w wyborach samorządowych jest możliwe tylko na terenie kraju. Czynne prawo wyborcze mają jedynie obywatele stale zamieszkujący w danej gminie, w tym (w wyborach rady gminy oraz wójta/burmistrza/prezydenta miasta) obywatele UE niebędący obywatelami polskimi i obywatele Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
W wyborach samorządowych można kandydować tylko do jednego organu stanowiącego jednostek samorządu terytorialnego, t.j. albo do rady gminy, albo do rady powiatu, albo do sejmiku wojewódzkiego.
Kandydaci na urząd wójta (burmistrza, prezydenta miasta) mogą kandydować na ten urząd tylko w jednej gminie i nie mogą jednocześnie kandydować ani do rady powiatu, ani do sejmiku województwa. Mogą za to jednocześnie kandydować do rady gminy, pod warunkiem że jest to ta sama gmina, w której ubiegają się o urząd wójta.
W wyborach do rad gmin okręgiem jest część obszaru gminy, w gminach wiejskich jest to jednostka pomocnicza gminy (np. sołectwo). Jednostki pomocnicze gminy można łączyć, aby stworzyć okręg wyborczy lub dzielić na dwa lub więcej okręgów, jeśli istnieją ku temu przesłanki wymienione w Kodeksie wyborczym (konieczność zachowania jednolitej normy przedstawicielstwa). W miastach przy tworzeniu okręgów uwzględnia się istniejące okręgi pomocnicze.
W wyborach do rad powiatów co do zasady okręgiem wyborczym jest jedna gmina, ale w określonych przypadkach dopuszczalne jest dzielenie lub łączenie gmin w celu stworzenia mniejszych lub większych okręgów. Do dzielenia gminy może dojść wtedy, gdy liczba radnych przypadających na gminę wynikająca z normy przedstawicielstwa wynosi więcej niż 10. A do łączenia, gdy ta liczba wynosi mniej niż 3.
W wyborach do sejmików wojewódzkich okręgiem jest powiat lub jego część. Łączenie powiatów jest dopuszczalne, gdy liczba radnych wybieranych w danym powiecie do sejmiku województwa jest mniejsza niż 5, a dzielenie wtedy, gdy liczba radnych przypadających na powiat wynikająca z jednolitej normy przedstawicielstwa wynosi więcej niż 15.
W gminach liczących do 20 000 mieszkańców w każdym okręgu wybiera się 1 radnego. Natomiast w gminach powyżej 20 000 mieszkańców w każdym okręgu wybiera się od 5 do 8 radnych.
W okręgach wyborczych do rad powiatów wybiera się od 3 do 10 radnych.
W okręgach wyborczych do sejmików wojewódzkich wybiera się od 5 do 15 radnych.
Wyborach samorządowych otrzymasz 4 karty: jedną z listą kandydatów i kandydatek do rady gminy, drugą do rady powiatu, trzecią z kandydatami do sejmiku województwa i czwartą z kandydatami na wójta (burmistrza lub prezydenta miasta). W miastach na prawach powiatu kart jest mniej, bo 3. W miastach na prawach powiatu nie odbywają się wybory do rady powiatu, funkcje organów powiatu pełnią w nich rada miasta i prezydent miasta.
Mieszkańcy Warszawy otrzymają 4 karty: listę z kandydatami do rady miasta, listę z kandydatami do sejmiku województwa, listę z kandydatami na prezydenta miasta i listę z kandydatami do rady dzielnicy.
Na każdej karcie stawiasz znak „X” w kratce przy nazwisku wybranej przez ciebie osoby. W wyborach każdego szczebla wskazujemy na tylko jednego kandydata lub kandydatkę. Postawienie znaku „X” na karcie w wyborach do rady gminy, powiatu i sejmiku oznacza jednocześnie oddanie głosu na konkretnego kandydata/tkę oraz na daną listę wyborczą (komitet wyborczy).
W wyborach możemy rozdzielić swoje głosy na różne komitety – to znaczy poprzeć kandydata z jednego komitetu w wyborach do rady gminy i kandydata z innego komitetu w wyborach do rady powiatu itd.
Zgodnie z Kodeksem wyborczym w pewnych sytuacjach może dojść do obsadzenia mandatów bez uprzedniego głosowania. Dzieje się tak, gdy w danym okręgu wyborczym liczba zarejestrowanych kandydatów jest równa lub mniejsza liczbie mandatów przypadających na ten okręg. Gdy kandydatów jest mniej niż mandatów, to wakaty pozostają nieobsadzone.
W wyborach wójta głosowanie przeprowadza się, nawet jeśli zarejestrowany zostanie tylko jeden kandydat. Jeśli kandydatowi nie uda się uzyskać więcej niż połowy ważnie oddanych głosów, wtedy wyboru dokonuje rada gminy bezwzględną większością głosów w głosowaniu tajnym. W takim przypadku prawo zgłoszenia kandydata na wójta przysługuje grupie radnych stanowiącej co najmniej 1/3 ustawowego składu rady.
Wybór wójta – w takim samym trybie – należy do rady gminy także wtedy, gdy nie zostanie zarejestrowany ani jeden kandydat.
O drugiej turze możemy mówić wyłącznie w kontekście wyborów na wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Odbywa się ona wtedy, gdy pierwsza tura nie była rozstrzygająca, tzn. żaden z kandydatów nie otrzymał więcej niż połowy ważnie oddanych głosów. Drugą turę przeprowadza się 14 dni po pierwszym głosowaniu. Biorą w niej udział tylko dwaj kandydaci, którzy w pierwszej turze zdobyli największą liczbę ważnie oddanych głosów.
W sytuacji, w której więcej niż dwóch kandydatów zdobyło liczbę głosów uprawniających do udziału w ponownym głosowaniu, o tym, kto weźmie udział w drugiej turze, rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów otrzymał większą liczbę głosów.
Jeśli liczba obwodów jest równa, przeprowadza się losowanie.
Wybory do rad w okręgach jednomandatowych w gminach do 20 000 mieszkańców odbywają się tylko w jednej turze.
Tak, pod warunkiem, że zaktualizujemy swoje dane w Centralnym Rejestrze Wyborców. Można to zrobić, składając odpowiedni wniosek do urzędu gminy właściwego dla adresu stałego zamieszkania. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku zostaniemy uwzględnieni w obwodzie do głosowania właściwym dla adresu stałego zamieszkania. We wniosku, poza danymi identyfikacyjnymi: nazwiskiem, imieniem (imionami), nr PESEL, trzeba złożyć oświadczenie co do adresu zamieszkania. Urząd ma 5 dni roboczych na rozpatrzenie twojego wniosku. Jeśli więc chcesz dokonać zmian przed najbliższymi wyborami, złóż wniosek najpóźniej 29 marca.
Nie. Specyfika wyborów samorządowych polega na tym, że głosujemy w miejscu, z którym jesteśmy związani terytorialnie.
Dlatego w wyborach do jednostek samorządu terytorialnego oraz w wyborach wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) nie ma możliwości pobrania zaświadczenia o prawie do głosowania w miejscu pobytu (które w wyborach parlamentarnych pozwało na głosowanie w dowolnie wybranym miejscu (lokalu wyborczym) zarówno w kraju, jak i za granicą. Nie jest możliwa także jednorazowa zmiana miejsca głosowania poprzez dopisanie się do spisu wyborców.
W wyborach samorządowych prawo do utworzenia komitetu wyborczego przysługuje nie tylko partiom i organizacjom, ale także obywatelom. Komitet wyborczy wyborców musi być utworzony przez przynajmniej 15 osób mających prawo wybierania. Po zebraniu co najmniej 1000 podpisów pełnomocnik komitetu zawiadamia Państwową Komisję Wyborczą o jego utworzeniu. Zawiadomienie trzeba złożyć do 55 dni przed dniem wyborów. Razem z zawiadomieniem należy złożyć następujące dokumenty: oświadczenie o utworzeniu komitetu, oświadczenie pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego tego komitetu o przyjęciu pełnomocnictwa (pełnomocnik finansowy oświadcza dodatkowo, że nie jest kandydatem w wyborach, nie pełni funkcji pełnomocnika wyborczego, nie jest funkcjonariuszem publicznym i reprezentuje tylko jeden komitet), wykaz obywateli, którzy zdecydowali się poprzeć komitet (wraz z danymi identyfikacyjnymi – imieniem i nazwiskiem, adresem zamieszkania, PESEL, podpisem i datą udzielenia poparcia), dodatkowo – symbol graficzny komitetu (ale nie jest to element obowiązkowy).
Jeżeli komitet został utworzony wyłącznie w celu zgłoszenia kandydatów w jednym województwie, wtedy liczba założycieli może być mniejsza – potrzeba jest minimum 5 osób i 20 podpisów poparcia. Zawiadomienie o zgłoszeniu takiego komitetu składa się komisarzowi wyborczemu właściwemu ze względu na siedzibę komitetu, a nie PKW.
Jeżeli komitet wyborców został utworzony wyłącznie w celu zgłoszenia kandydatów na radnych do rady gminy w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców, to pełnomocnik wyborczy jest jednocześnie pełnomocnikiem finansowym tego komitetu, a komitet w ogóle nie musi zbierać podpisów poparcia.
Organizacja społeczna lub stowarzyszenie, które chce utworzyć komitet wyborczy, musi dopełnić formalności opisanych w Kodeksie wyborczym. Funkcję komitetu takiej organizacji pełni organ uprawniony do jej reprezentowania na zewnątrz np. zarząd tej organizacji. Komitet wyborczy organizacji na 55 dni przed wyborami zawiadamia komisarza wyborczego właściwego ze względu na siedzibę organizacji o jego utworzeniu. Jeśli komitet wyborczy organizacji chce wystawić kandydatów na radnych w więcej niż jednym województwie, wówczas zawiadamia Państwową Komisję Wyborczą. W obu przypadkach do zawiadomienia należy dołączyć stosowne oświadczenia pełnomocników: wyborczego i finansowego o przyjęciu pełnomocnictwa, a w przypadku pełnomocnika finansowego – oświadczenie o spełnieniu wymagań stawianych osobom zajmującym to stanowisko (pełnomocnik finansowy nie może kandydować w wyborach, być funkcjonariuszem publicznym ani pełnić funkcji pełnomocnika wyborczego, może być pełnomocnikiem tylko jednego komitetu), uwierzytelniony odpis z Krajowego Rejestru Sądowego a stowarzyszenie zwykłe – zaświadczenie o wpisie do ewidencji stowarzyszeń, wyciąg ze statutu lub regulaminu wskazujący organ uprawniony do reprezentowania organizacji na zewnątrz, nieobowiązkowo – symbol graficzny komitetu wyborczego.
Kandydatów w wyborach mogą zgłaszać wyłącznie zarejestrowane komitety wyborcze, w tym komitety wyborcze wyborców. Komitety zgłaszają listy kandydatów w poszczególnych okręgach wyborczych. Każdy kandydat może startować tylko w jednym okręgu wyborczym i tylko z jednej listy.
W zgłoszeniu listy kandydatów należy podać:
Do każdego zgłoszenia należy dołączyć pisemne oświadczenia kandydatów o wyrażeniu zgody na kandydowanie oraz o posiadaniu prawa wybieralności do danej rady. Zgoda kandydata na kandydowanie w wyborach powinna zawierać: imię (imiona), nazwisko, nazwisko rodowe, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo oraz numer ewidencyjny PESEL kandydata, a także wskazanie jego przynależności do partii politycznej. Zgoda na kandydowanie musi być własnoręcznie podpisana przez kandydata. Szczegółowe informacje o tym, jakie wymogi musi spełniać lista kandydatów, znajdują się w Kodeksie wyborczym (art. 424-433).
Listy muszą być podpisane przez odpowiednią liczbę wyborców (szczegóły poniżej). Każdy wyborca może udzielić poparcia dowolnej liczbie kandydatów (szczegółowy opis listy poparcia znajduje się w art. 427 Kodeksu wyborczego).
Listy kandydatów na radnych gmin, powiatów i sejmików wojewódzkich wraz z wykazem podpisów, odrębne dla każdego okręgu wyborczego, trzeba zgłosić do gminnej komisji wyborczej najpóźniej w 34 dni przed wyborami (4 marca 2024 r.) do godziny 16:00. Listy kandydatów na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast trzeba zgłosić gminnej komisji wyborczej najpóźniej w 24 dni przed wyborami (14 marca 2024 r.) do godziny 16:00.
Wybory do rady gminy
W gminach do 20 000 mieszkańców lista kandydatów w danym okręgu może zawierać nazwisko tylko jednego kandydata (wybory w gminach do 20 000 mieszkańców odbywają się w okręgach jednomandatowych). Lista musi być podpisana przez co najmniej 25 wyborców.
W gminach powyżej 20 000 mieszkańców lista kandydatów musi zawierać nazwiska przynajmniej 5 kandydatów (minimalna liczba mandatów do obsadzenia w okręgu), a maksymalnie może zawierać tyle nazwisk, ile mandatów jest do obsadzenia w okręgu + dwa nazwiska (w okręgu z 7 mandatami lista może więc liczyć od 5 do 9 nazwisk). Na listach obowiązują parytety wyborcze. Lista musi zawierać przynajmniej 35% kobiet i 35% mężczyzn. Lista musi być podpisana przez co najmniej 150 wyborców.
Wybory do rady powiatu
Listy kandydatów w wyborach do rady powiatu musi zawierać nazwiska przynajmniej 3 kandydatów (minimalna liczba mandatów do obsadzenia w okręgu), a maksymalnie może zawierać tyle nazwisk, ile mandatów jest do obsadzenia w okręgu + dwa nazwiska (w okręgu z 10 mandatami lista może więc liczyć od 3 do 12 nazwisk). Na listach obowiązują parytety wyborcze. Lista zawierająca nazwiska 3 kandydatów musi zawierać przynajmniej jednego mężczyznę i jedną kobietę. Lista z większą liczbą kandydatów musi zawierać przynajmniej 35% kobiet i 35% mężczyzn. Lista musi być podpisana przez co najmniej 200 wyborców.
Wybory do sejmiku wojewódzkiego
Lista kandydatów do sejmiku wojewódzkiego musi zawierać nazwiska przynajmniej 5 kandydatów (minimalna liczba mandatów do obsadzenia w okręgu), a maksymalnie może zawierać tyle nazwisk, ile mandatów jest do obsadzenia w okręgu + dwa nazwiska (w okręgu z 15 mandatami lista może więc liczyć od 5 do 17 nazwisk). Na listach obowiązują parytety wyborcze. Lista musi zawierać przynajmniej 35% kobiet i 35% mężczyzn. Lista musi być podpisana przez co najmniej 300 wyborców.
Wybory na wójta, burmistrza, prezydenta miasta
Prawo zgłaszania kandydatów na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) ma komitet wyborczy, który zarejestrował listy kandydatów na radnych gminy w co najmniej połowie okręgów wyborczych w danej gminie. W każdym z tych okręgów liczba zarejestrowanych przez ten komitet kandydatów na radnych nie może być mniejsza niż liczba radnych wybieranych w tym okręgu.
Kiedy wprowadza się zmiany w podziale na okręgi wyborcze?
Co do zasady podział na okręgi jest stały. Niemniej zmiany granic okręgów może, zgodnie z Kodeksem wyborczym, przeprowadzić komisarz wyborczy nie później niż 3 miesiące przed zakończeniem kadencji, jeśli jest to konieczne ze względu na:
Innymi słowy podstawą ewentualnych zmian w okręgach wyborczych są czynniki demograficzne oraz terytorialne i powiązane z nimi zmiany administracyjne.
Postanowienie komisarza wyborczego w sprawie okręgów wyborczych może zostać zaskarżone do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 3 dni od daty podania do publicznej wiadomości treści postanowienia (jest ono publikowane w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym). Prawo skargi przysługuje radzie gminy, której ono dotyczy, a także wyborcom w liczbie co najmniej 15.
Czy mogę zagłosować korespondencyjnie?
Głosować korespondencyjnie mogą jedynie osoby, które:
Zamiar głosowania korespondencyjnego zgłaszasz lokalnemu komisarzowi wyborczemu – pisemnie lub online. Osoby z niepełnosprawnościami oraz podlegające kwarantannie lub izolacji mogą ponadto złożyć wniosek telefonicznie. Terminem na złożenie wniosku jest 25 marca 2024 r., chyba że przebywasz w izolacji lub kwarantannie. Wtedy termin ten upływa 2 kwietnia br. (jeśli natomiast rozpoczynasz kwarantannę/izolację po upływie tego terminu, najpóźniej taki wniosek złożysz nawet 5 kwietnia br.).
Chęć głosowania korespondencyjnego możesz zgłosić tutaj.
Przez pełnomocnika głosować mogą jedynie osoby, które:
Wniosek o głosowanie przez pełnomocnika możesz złożyć online lub na piśmie w lokalnym urzędzie gminy najpóźniej 29 marca 2024 r. Musisz do niego załączyć pisemną zgodę osoby, która ma być twoim pełnomocnikiem/pełnomocniczką. Jeśli decydujesz się na ten tryb głosowania z powodu niepełnosprawności, konieczne jest także przedstawienie kopii aktualnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Pełnomocnikiem może być inna osoba, która ma prawo zagłosować w wyborach (posiada czynne prawo wyborcze); nie może jednak być kandydatem/kandydatką, mężem zaufania czy członkiem obwodowej komisji wyborczej, w której normalnie byś głosował.
Chęć głosowania przez pełnomocnika możesz zgłosić tutaj.
Jak zostać mężem zaufania?
Mężem zaufania może zostać każda osoba mająca prawo głosowania w wyborach do Sejmu (czynne prawo wyborcze). Mężem zaufania nie może być kandydat w wyborach, pełnomocnik komitetu czy członek komisji. Męża zaufania wyznacza pełnomocnik wyborczy komitetu i przydziela mu komisję, którą będzie obserwował (może to być komisja każdego poziomu, czyli zarówno obwodowa, terytorialna, jak i Państwowa Komisja Wyborcza).
Jeśli dany komitet wyborczy zarejestrował listy wyłącznie w części okręgów, może wyznaczyć mężów zaufania tylko w tych okręgach.
Pełnomocnik komitetu przekazuje informacje o osobach, które będą pełniły funkcję mężów zaufania, do ministra cyfryzacji od momentu utworzenia komitetu wyborczego do dnia wyborów.
Mężowi zaufania przysługuje dieta równa 40 proc. diety członka obwodowej komisji wyborczej. Jest ona wypłacana pod warunkiem, że mąż obserwował co najmniej 5 godzin głosowania oraz cały proces liczenia głosów. Na dzień głosowania, liczenia głosów oraz dzień następujący po zakończeniu liczenia głosów mężowi zaufania przysługuje prawo do dodatkowego urlopu (z prawem do wynagrodzenia).
Jak zostać obserwatorem społecznym?
Obserwatorem społecznym może zostać każda osoba, która najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat. Nie może ona jednak być kandydatem w tych wyborach, pełnomocnikiem komitetu czy członkiem komisji. Obserwatorzy społeczni są delegowani do komisji wyborczych przez zarejestrowane w Polsce stowarzyszenia i fundacje, jeśli do ich celów statutowych należy troska o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego.
Takim osobom nie przysługuje prawo do diety ani do dodatkowego płatnego urlopu w związku z pełnią funkcją.
Kim jest obserwator społeczny?
Obserwator społeczny to osoba reprezentująca organizacje społeczne (stowarzyszenia lub fundacje), która w imieniu organizacji, która ją oddelegowała, obserwuje przebieg wyborów w konkretnej komisji.
Rola obserwatora społecznego jest więc podobna do roli męża zaufania – czuwa on nad prawidłowością procesu wyborczego w komisji, do której został oddelegowany. Obserwatorzy mają prawo obserwowania wszystkich czynności komisji oraz obecności w lokalu wyborczym – zarówno przed, w trakcie, jak i po głosowaniu (w trakcie liczenia głosów). Nie mogą jednak wnosić uwag do protokołu ani być obecni przy przewożeniu protokołu do okręgowej komisji wyborczej.
Podczas swojej pracy obserwatorzy społeczni często wypełniają formularz z przygotowanymi wcześniej pytaniami dotyczącymi przebiegu głosowania. Ich odpowiedzi są później zbierane, analizowane i są bazą do przedstawienia raportu oceniającego przebieg głosowania. Na podstawie tych obserwacji wypracowywane są rekomendacje, których celem jest poprawa jakości procesu wyborczego.
Kandydatów na członków komisji wyborczych zgłaszają pełnomocnicy wyborczy komitetów wyborczych (lub osoba upoważniona przez pełnomocnika). Do pracy w komisji mogą też zgłaszać się sami wyborcy. Zgłoszenia w obu przypadkach przyjmują urzędnicy wyborczy gminy, na terenie której siedzibę ma komisja. Wyborca może również zgłosić swoją kandydaturę bezpośrednio komisarzowi wyborczemu.
Komisarze wyborczy powołują członków komisji spośród kandydatów zgłoszonych przez komitety, a jeśli takich kandydatów jest za mało, to powołują w skład komisji wyborców, którzy zgłosili się do pełnienia tej funkcji. Termin na złożenie zgłoszenia upływa 8 marca.
Kandydat na członka komisji musi posiadać czynne prawo wyborcze (prawo wybierania) i najpóźniej w dniu zgłoszenia skończyć 18 lat. Kandydat musi stale zamieszkiwać na terenie województwa, w którym znajduje się dana komisja.
Członkami komisji nie mogą być osoby, które kandydują w wyborach, są pełnomocnikami wyborczymi lub finansowymi komitetu wyborczego, komisarzami wyborczymi lub innymi urzędnikami wyborczymi, mężami zaufania lub obserwatorami społecznymi.
Nie można być też członkiem komisji w okręgu, w którym startuje członek naszej rodziny (szczegółowa list niedozwolonych powiązań rodzinnych między członkiem komisji a kandydatem znajduje się w art 184. Kodeksu wyborczego), lub w gminie, w której członek naszej rodziny kandyduje na wójta (burmistrza/prezydenta miasta).
Członkiem komisji nie może być także pełnomocnik wyborcy w komisji właściwej dla obwodu głosowania osoby, która wyznaczyła go na pełnomocnika.
Członkowie obwodowych komisji wyborczych są odpowiedzialni za prawidłowe przeprowadzenie głosowania w danym obwodzie (czyli w konkretnym lokalu wyborczym). To zatem osoby, które sprawdzają naszą tożsamość, wydają karty do głosowania, dbają o zachowanie tajności głosowania, a po zamknięciu lokalu liczą wszystkie oddane głosy. Komisje liczą od 7 do 13 osób (w zależności od liczby uprawnionych do głosowania w danym obwodzie), które reprezentują różne komitety wyborcze. W odrębnych obwodach głosowania (tworzonych np. w zakładach leczniczych, DPS-ach, zakładach karnych) w skład komisji wchodzi od 5 do 11 osób.
Członkom/kiniom obwodowej komisji wyborczej przysługuje dieta (od 700 do 900 zł w pierwszej turze wyborów – w drugiej dieta będzie o połowę niższa; wysokość diety jest zależna od pełnionej funkcji) oraz prawo do dodatkowego urlopu (z prawem do wynagrodzenia) na dzień głosowania, liczenia głosów oraz dzień następujący po zakończeniu liczenia głosów.